Blogu im personal

Nina-nana ose ninulla Ky zhanër shquhet nga një radhë tiparesh lëndoro-substancialë e strukturoro-formalë të veçantë, si:  përmbajtja thellësisht lirike, melodika e ndjeshme recitative, sistemi modal/tonal diatonik i gjymtë, metrika/ritmika gjysmë ose krejtësisht e lirë, karakteri  a cappella , etj.  Tipare të tillë dëshmojnë arkaizëm.  Pra, lashtësia shprehet qartë përmes vetë strukturës modale/tonale të nina-nanës. Vajtimi ose gjama Eshtë interesante të shënohet se, vajtimi ose gjama, ndonëse nga pikëpamja e përmbajtjes ndryshon rrënjësisht me nina-nanën ose ninullën, në plan strukturoro-formal, shquhet nga tipare të përafërta, në mos të njëjta, me të.  Tipare themelorë të vajtimit ose gjamës, si:  melodika e ndjeshme recitative, sistemi modal/tonal diatonik i gjymtë, metrika/ritmika gjysmë ose krejtësisht e lirë, karakteri  a cappella , etj., në mënyrë aksiomatike, nxjerrin në pah lashtësinë e këtij zhanri. Kënga maje-krahi ose kushtrue...

Sofra bujare shqiptare tradicinalisht ka qene shume mikpritese, por gjithesise ka pasur edhe rregullat e veta strikte.  1. Sofra shtrohej e vecante per ndere te musafirit/musafireve 2. Shtruarja e sofres kishte rendin e vet, kohen dhe menyren. 3. Ne balle te sofres ulej kryfamiljari - mikpritesi 4. Ne te majte te tije musafiri me i vjeter, ne te djathte tjetri musafir sipas radhes, dhe keshtu nje andej dhe nje kendej, ne fund uleshin familjaret meshkuj nese kishte vend te mjaftueshem. 5. Sofren e shtronin te rinjet e familjes duke vu tepsine kryesore ne mes dhe pjata rreth e rreth, duke filluar nga muafiri me i vjeter e me radhe tek musafiret, ne fund tek familjaret me fillim te kryefamijari. 6. Te rinjet shperndanin supen, luget, pirunjet, por buken e ndante kryefamiljari si edhe mishin, gjithenje duke filluar nga me i moshuari i musafireve. 7. Pas ketyre sherbimeve fillestare, kryefamiljari ua thoshte musafireve: Mire se keni ardhe dhe mire se ju ka pru zoti, kurse musafir...

Veshjet popullore Me ndryshimin e kohërave kanë ndryshuar edhe veshjet shqiptare. Por pëlhurat e endura janë ruajtur edhe sot e sidomos këmishat me oja, pështëmallat dhe veshjet e nuseve dhe grave të tjera. Veshjet e nuseve-grave Këmishat prej pelhure të endura në razboj (tërkuzë), këmishat shalle, këmishat me varra, këmishat me topa, këmishat me honxa, këmisha mendafshi ose e ashtuquajtura pelhurë e mirë. Bofçat me drugëz, bofçat me topa të bardha, çarçafe shalle, çarçaf me topa, çarçafe rende. Dullaku i nuses ishte prej kadife ose atllasi. Mbi këmishen vehej jeleku, brezi gjysëm dimie, te cilët brezër kanë qenë prej kadife, atllasi, basme etj. Këto tesha i kanë qepur gratë nëpër shtëpija dhe të cilat ruhen ende kësaj dite. Si pjesë e veshjes së nuses kanë qenë edhe komat te thurura me dore prej gajtani. Gratë më të vjetra kanë veshur këmisha prej pëlhurë me onxa të kaltërta, pështëmallat, pështërkat, ndersa çirkat kanë shërbyer si pallto prej kadifes së zezë ose të kuq...

Njëra nga traditat më të lashta të kombit që është ruajtur me xhelozi dhe besnikëri janë  dasmat . Kjo tradit e bukur që bënë pjesë në grupin e këngëve familjare për të cilën shqiptarët janë të njohur për ruajtjen autoktonike të saj nga ceremonija e fejesës deri te ajo e martesës. Është normale se me ndryshimin e kushteve, me ndryshimin e gjendjes ekonomike edhe kjo tradite ka pësuar ndryshime, por ajo që është qenësore (thellbësore), është ruajtur. Duke u nisur prej kohërave më të vjetra e deri më sot ka pasur shumë ndryshime në organizimin e dasmave. Dasmat për kohezgjatje mund ti ndajme në 3 grupe: Dasmat që bëheshin para gjysëm shekulli dhe zgjatnin 8 ditë, fillonin dhe mbaronin ditën e enjte. Dasmat që bëheshin para 20 e më shumë viteve zgjatnin 4 ditë, te cilat fillonin ditën e hënë dhe mbaronin të enjten. Dasmat që bëhen sot zgjasin vetëm 1 ose 2 ditë. Ditët e fillimit dhe mbarimit të dasmave nuk caktohen. Dasmat bëhen për një ditë, fillojn në mëngjes dhe mbaroj...

Them se nje nder traditat mije-vjecare shqiptare, eshte mikpritja e ngrohte dhe bujare e mysafirit. Nderi dhe rrespekti qe ja perkushtojm mysafirit, qe nga ardhja e tije ne shtepine tone, e deri tek largimi i tij nga shtepia e jone, tregon dukshem, bujarine, fisnikerin, dhe zakonin e shqiptarit.       Qe te gjith ne kemi pas rast te lexojm per kultura dhe tradita te vjetra, madje madje edhe parahistorike qe kan qene kultura te kohes. Ato i kan mbetur historis dhe degeve te saja te mirret me to, sepse disa nga popujt qe kan qen bartes te tyre ose jan shuar ose jan "moderuar", e ne disa raste kan shkuar ne ekstrem (duke i shkatrruar te gjitha traditat e veta).